Το OLPC στη Φλώρινα

Αξίξει να το διαβάσετε ...

" Κάθε καινοτομία προϋποθέτει συμβατό αναλυτικό πρόγραμμα, ευέλικτο ωρολόγιο πρόγραμμα, προσαρμοσμένο εκπαιδευτικό υλικό, επιμορφωμένους δασκάλους, εξοπλισμό και συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό και τους γονείς. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν ισχύει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Άρα η εισαγωγή καινοτομιών στο σχολείο συναρτάται με τη διάθεση και τις γνώσεις των εκπαιδευτικών που τολμούν τέτοια βήματα.

Τώρα, στην περίπτωση της δικής μου τάξης. Είμαι επιμορφωτής Β΄ επιπέδου πράγμα που σημαίνει ότι γνωρίζω πώς να αξιοποιήσω τις ΤΠΕ στην τάξη. Αυτό όμως δεν φτάνει. Από πέρυσι, που είχα τα ίδια παιδιά στην Ε΄ τάξη, έκανα έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με ετήσιο ορίζοντα. Τον σχεδιασμό τον ανακοίνωσα καταρχήν στον διευθυντή και στους συναδέλφους, κάτι που μου εξασφάλισε τη συναίνεσή τους, πράγμα που δεν είναι αυτονόητο. Ακολούθησε συνάντηση με τους γονείς, τους οποίους ενημέρωσα για τις καινοτομίες.

Οι καινοτομίες αφορούσαν τη διδασκαλία ενός ή δύο μαθημάτων την εβδομάδα στην αίθουσα υπολογιστών και την αγορά διαδραστικού πίνακα. Τελικά τα καταφέραμε να κάνουμε και τα δυο. Αν και η ενασχόληση με τους υπολογιστές ήταν ευχάριστη και διδακτικά αποτελεσματική για τα παιδιά, αυτό που τους ενθουσίασε ήταν ο διαδραστικός πίνακας. Έκτοτε έρχονταν νωρίς στο σχολείο για να παίξουν μαζί του, αναλάμβαναν να τον προσέχουν στα διαλείμματα και ζητούσαν να κάνουμε περισσότερες εργασίες σ' αυτόν. Ειδικότερα, αποδείχτηκαν πολύ αποτελεσματικές οι προσομοιώσεις (animations) των πειραμάτων φυσικής που κάναμε μέσω διαδικτύου. Αυξήθηκε το ενδιαφέρον τους για τη φυσική, κατανοούσαν ευκολότερα φυσικά φαινόμενα και νόμους. Το ίδιο συνεχίζουμε και φέτος. Με τους υπολογιστές κατασκευάζουν εννοιολογικούς χάρτες για το μάθημα της φυσικής και συλλέγουν υλικό από το διαδίκτυο για ομαδικές εργασίες στο μάθημα της γλώσσας, κυρίως. Χρησιμοποιούν πολύ τα λεξικά του www.greek-language.gr και άλλες, συγκεκριμένες και ελεγμένες εκ των προτέρων από εμένα, ιστοσελίδες.

Πέρυσι επίσης, έκανα και τρία 2ωρα σεμινάρια στους γονείς, όχι μόνο για να ενημερωθούν για το τι κάνουμε, αλλά κυρίως για να δοκιμάσουν και οι ίδιοι τα εργαλεία των παιδιών τους και να ενημερωθούν για τους κινδύνους του διαδικτύου και τους τρόπους αποφυγής τους.

Τα γράφω όλα αυτά, ξεχνάω βέβαια και πολλά άλλα, για να πω ότι οι ΧΟ δεν έπεσαν από τον ουρανό μέσα στην τάξη μας. Τα παιδιά ήταν ήδη εξοικειωμένα και είχαν αποδεχτεί ότι διδάσκονται – μαθαίνουν μόνοι τους καλύτερα – με έναν νέο τρόπο. Ο νέος αυτός τρόπος δεν είχε να κάνει μόνο με τις τεχνολογικές καινοτομίες. Κάναμε 5 ημερήσιες εκδρομές εκτός νομού, 20 περίπου διδακτικές επισκέψεις στην πόλη της Φλώρινας και σε κοντινά χωριά για να επισκεφθούμε μουσεία, εργαστήρια, κτίρια, κλπ. Θέλω να πω, ότι για να σταθεί μια καινοτομία στο σχολείο θα πρέπει να αλλάξει συνολικά το παιδαγωγικό και διδακτικό πλαίσιο. Διαφορετικά, η καινοτομία θα παραμένει μια ζωή στον αέρα σαν "πιλοτικό πρόγραμμα". Νομίζω ότι η ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα αντίφασης και αναποτελεσματικότητας.

Οι ΧΟ μας ήρθαν στα μέσα Οκτωβρίου. Το διδακτικό μοντέλο ήταν ήδη σε εφαρμογή από πέρυσι. Απλά τώρα κάθε παιδί έχει το δικό του μαθησιακό εργαλείο. Ο ΧΟ είναι κυριολεκτικά ένας μαθητικός υπολογιστές και όχι ένας υπολογιστής για μαθητές. Τα παιδιά εξοικειώθηκαν αμέσως με το γραφικό περιβάλλον και τις ιδιοτροπίες του λειτουργικού – όλα είναι "παιδιά" της Microsoft" – και κατανόησαν πολλούς από τους τρόπους λειτουργίας του. Αυτό που ζητούσαν από τις πρώτες ημέρες επίμονα ήταν: "Τι μπορώ να κάνω με την τάδε δραστηριότητα κύριε;" Π.χ. είδαν τη Χελώνα και ζήτησαν μια πρόταση για να τη χρησιμοποιήσουν, πρόσεξαν τον Λαβύρινθο (για κατασκευή εννοιολογικών χαρτών) και αμέσως ζήτησαν να φτιάχνουν τους χάρτες με αυτό το εργαλείο. Θέλω να πω ότι τώρα οι εφαρμογές απέκτησαν νόημα διδακτικό, αφού αμέσως τα παιδιά κατάλαβαν ότι είναι εργαλεία για την τάξη και όχι γενικώς και αορίστως εκπαιδευτικό λογισμικό. Εξάλλου, διαφωνώ με την κατασκευή κλειστών εφαρμογών για τη διδασκαλία του τάδε ή του δείνα γνωστικού αντικειμένου. Προτιμώ εφαρμογές ανοιχτού τύπου που δίνουν τα απαραίτητα εργαλεία, ώστε τα παιδιά να κατασκευάσουν αυτό που θέλουν: Η Τέχνη της Χελώνας, eToys, Pippy, Scratch. Και διαπιστώνω ότι τα παιδιά παθιάζονται με αυτές, αφού καταλαβαίνουν τις (θεωρητικά) άπειρες δυνατότητές του. Δηλαδή, όταν στην αίθουσα υπολογιστών κάνουμε το εκπαιδευτικό λογισμικό του Π.Ι., η αντίδρασή τους δεν προδίδει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, ενώ αντίθετα με τις δραστηριότητες του ΧΟ ενθουσιάζονται και θέλουν να δουλεύουν. Όταν τους αναθέτω μια εργασία, γραπτή συνήθως, για το σπίτι, η πρώτη ερώτηση είναι: "Κύριε να την κάνουμε στον ΧΟ;". Αυτό φανερώνει ότι τώρα τα παιδιά θέλουν να γράφουν κείμενα – πολυμεσικά βεβαίως – αφού αντιλαμβάνονται τα οφέλη ενός επεξεργαστή κειμένου. Διαφορετικά, στο χαρτί δεν τους πολυενθουσιάζει.

Το πνεύμα συνεργασίας. Συνεργασία εννοείται μόνο μεταξύ ισότιμων μελών και όχι σε μια δομημένη και άκαμπτη ιεραρχία. Δηλαδή, δάσκαλος και παιδιά είναι ισότιμοι. Αυτό βέβαια, δηλαδή ο "υποβιβασμός" ας πούμε του δασκάλου στο επίπεδο των παιδιών, έχει και το κόστος του, αφού τα παιδιά, ως παιδιά, "εκμεταλλεύονται" την "καλοσύνη". Παίρνει αρκετό καιρό η θεμελίωση τέτοιων σχέσεων. Πιστεύω ότι μέχρι ένα σημείο το έχω καταφέρει. Είναι χωρισμένα σε ομάδες (με βάση κοινωνιόγραμμα) και δουλεύουν πολλές εργασίες ομαδικά. Ο ΧΟ τους ενώνει, αφού τώρα έχουν το μέσο για να ξεδιπλώσουν τις ικανότητές τους. Γράφουν απίστευτα συνεργατικά κείμενα, πράγμα αδύνατο στη συμβατική διδασκαλία.

Ο νέος ρόλος του δασκάλου. Χμ, θέλει πολύ συζήτηση. Ας το θέσω διαφορετικά: νέοι ρόλοι για όλους. Καταρχήν θα πρέπει να δούμε ότι έχουμε μπροστά μας παιδιά και όχι μαθητές. Παιδιά που θέλουν να παίξουν, θέλουν να διαμαρτυρηθούν για τους καταπιεστικούς και διδακτικά ξεπερασμένους δασκάλους τους, να πούνε τα παράπονά τους από το οικογενειακό περιβάλλον, να φωνάξουν, τελοσπάντων, ότι κανείς δεν τους καταλαβαίνει. Παιδιά που έχουν υγιείς απορίες και είναι περίεργα για τον κόσμο γύρω τους. Ο δάσκαλος; Τέλειωσε πια! Αν συνεχίσουμε έτσι, θα ανακυκλωνόμαστε για αιώνες μέσα στη μιζέρια και την κακομοιριά μας. Το θέμα είναι πολιτικό: ζώντας σε μια κοινωνία που δεν σέβεται τον εαυτό της, δεν μπορούμε να ζητάμε από τα παιδιά να την αναπαράγουν. Είναι ντροπή μας. Συνεπώς, πρέπει να δημιουργήσουμε έναν άλλο δάσκαλο, επαγγελματία, επιστήμονα, ένα, ας πούμε, μεγάλο παιδί. Τέρμα οι λειτουργοί και τα λειτουργήματα, αυτές οι ξεχειλωμένες καταστάσεις που επιτρέπουν να λειτουργούμε όπως μας καπνίσει.

Τα παιδιά καταλαβαίνουν το διαφορετικό, αυτό που τους πλησιάζει. Το εκτιμούν με τον δικό τους τρόπο και το δείχνουν κυρίως με τον ενθουσιασμό τους και τη διάθεση για προτάσεις, προκειμένου να μην περάσει η εβδομάδα χωρίς να κάνουν κάτι διαφορετικό. Αλλά, αυτό το διαφορετικό που προτείνουν θα πρέπει να γίνεται αποδεκτό κι ας "κοστίζει" στον δάσκαλο προετοιμασία στο σπίτι.

Οι σχέσεις των μαθητών; Ο ΧΟ πάντως δεν δημιούργησε μια σοσιαλιστική κοινωνία. Βελτιώνονται συνεχώς στον τομέα της συνεργασίας. Αυτό βοηθάει τους πιο "αδύναμους" ή τους λιγότερο εκδηλωτικούς να τολμούν και να συμμετέχουν. Θέλουν τώρα να γράψουν ένα μήνυμα, θέλουν να κάνουν ένα συνεργατικό κείμενο. Τώρα έχει αξία να "δούμε όλοι μαζί ένα κείμενο" για να το βελτιώσουμε.

Οι ΧΟ παρουσιάζουν κάποια προβλήματα, αλλά αυτό δεν είναι τροχοπέδη. Στις επόμενες εκδόσεις του software θα λύνονται σταδιακά όλα αυτά τα bugs και έτσι θα είναι περισσότερο αξιόπιστος. Πάντως για την ώρα είναι λειτουργικότατος!

Άφησα τελευταίο ένα κρίσιμο ζήτημα. Την υιοθέτηση του ΕΛΛΑΚ στην εκπαίδευση. Είναι ζήτημα πρωτίστως ηθικό και δευτερευόντως οικονομικό. Κανένας δεν νιώθει άβολα όταν κατεβάζει από το διαδίκτυο λογισμικό, τραγούδια, βίντεο και ότι άλλο επιθυμήσει. Κυρίως, δεν νιώθει παράνομος, αφού κανένας δεν του είπε ότι αυτό που κάνει είναι μια πράξη παράνομη. Οι μαθητές μας είναι εθισμένοι στην παρανομία. Ο ΧΟ είναι το εξαιρετικό παράδειγμα υιοθέτησης και χρήσης ΕΛΛΑΚ στο σχολείο. Τώρα τα παιδιά δεν ζητάνε urls με υλικό για κατέβασμα. Έμαθαν το www.activities.sugarlabs.org, το www.edutv.gr, κλπ, και ικανοποιούνται περισσότερο αφού νόμιμα κατεβάζουν, βλέπουν και χρησιμοποιούν εφαρμογές. Βέβαια, κι αυτό θέλει τον τρόπο του. Από πέρυσι τους είχα "εθίσει" στο ΕΛΛΑΚ, αφού χρησιμοποιούσαμε openoffice, gimp, firefox, freemind, και μάλιστα μαζί με τα παιδιά μεταφράσαμε και ένα παιχνίδι, το Lincity-ng. Τώρα όταν βλέπουν μια δραστηριότητα του ΧΟ σε άλλη γλώσσα, το πρώτο που λένε είναι "Ε, εντάξει, το μεταφράζουμε κι αυτό!". Ο ΧΟ δίνει το παράδειγμα της κοινοτικής – εθελοντικής συνεργασίας. Και αυτό είναι από τα μέγιστα κέρδη για τα παιδιά. Να δούνε ότι δεν υπάρχουν μόνον εταιρείες και ιδιώτες που έχουν μόνο σκοπό τους το κέρδος, αλλά και κοινότητες εθελοντών που παράγουν εξαιρετικά δείγματα εκπαιδευτικού λογισμικού. Να μια καλή ευκαιρία να κάνουμε πράξη την αλληλεγγύη, την αμοιβαιότητα, τον εθελοντισμό. Να μια ευκαιρία να κάνουμε τα παιδιά πιο ευτυχισμένα, αφού η ευτυχία βιώνεται ναι μεν ατομικά, είναι όμως κοινωνική υπόθεση. Μόνος σου δεν είσαι ευτυχισμένος, είσαι απλά ευχαριστημένος.

Το ζήτημα της τεχνολογίας, άρα και του ΧΟ, δεν μπορεί να αποκοπεί από τα κοινωνικά και πολιτιστικά συμφραζόμενά του. Δεν μπορεί να αποτελέσει πολιορκητικό κριό μόνο για τη διδασκαλία. Πρέπει να στοχεύει στην αλλαγή παραδείγματος, στη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού περιβάλλοντος.

Ελπίζω να κάλυψα τα ζητήματα που έθεσες. Ξέρω ότι αυτά που γράφω φαίνονται και αντιμετωπίζονται από τον περισσότερο κόσμο με καχυποψία ή και ανθυπομειδιάματα. Τουλάχιστον δεν απαγορεύονται!

"